تناسب پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی نسبت به هزینه کرد آن

برای بررسی و کنترل پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی به برنامه زمان بندی شده ای نیاز است. برنامه ای که در آن فعالیت های پروژه با فهرست مقادیر و قیمت های شان، مطابقت داشته باشد. بطور کلی برای بیان درصد کلی پیشرفت پروژه ساختمانی، منحنی پیشرفت فیزیکی فعالیت های پروژه بهترین ابزار است.

غالبا درصد پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی، به صورت مقدار کار تکمیل شده در تاریخ مرجع (که می تواند زمان فعلی باشد) در مقایسه با کل کار تخمین زده شده ی مورد نیاز برای تکمیل پروژه، تعریف می شود. به طور مثال، درصد پیشرفت فیزیکی بتن ریزی پروژه ساختمانی عبارت است از مقدار بتن ریزی شده در تاریخ مرجع نسبت به کل مقدار بتن ریزی پیش بینی شده.

روش محاسبه پیشرفت پروژه ساختمانی

این را باید بگوییم که تعریف یک عامل مشترک برای تعیین درصد کلی پیشرفت پروژه ساختمانی کار دشواری است. بنابراین، برای تعریف درصد کلی پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی، به هر یک از فعالیت های پروژه یک وزن نسبی (WF: Weight Factor) اختصاص داده و در نهایت، از این مقادیر برای محاسبه درصد کل پیشرفت پروژه استفاده می شود.

وزن یا ارزش نسبی فعالیت های عمرانی در واقع نشان دهنده میزان تاثیر آن فعالیت در پیشرفت فیزیکی‌پروژه ساختمانی است. روش های مختلفی برای تعیین وزن هر فعالیت وجود دارد. انتخاب بهترین روش برای محاسبه وزن فعالیت ها در پیشرفت پروژه ساختمانی به نوع آن پروژه بستگی دارد. در اینجا به چند مورد از مرسوم ترین روش های مورد استفاده در پروژه های عمرانی اشاره خواهیم کرد.

محاسبه پیشرفت پروژه به روش زمانی

این روش مرسوم ترین روش محاسبه پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی است. حتی نرم افزارهای کنترل پروژه مانند نرم افزارهای primavera یا Microsoft Project نیز از آن تبعیت می کنند. عامل مشترک در این روش، مدت زمان صرف شده برای هر فعالیت است.

به طور مثال در تعیین پیشرفت فیزیکی یک پروژه‌ساختمانی دارای سه گروه فعالیت A،  B و C که هر کدام از این فعالیت ها به ترتیب 10، 50 و 20 روز طول کشیده اند، سهم و وزن هر کدام به ترتیب 12.5، 62.5 و 25 درصد تعریف می شود. سپس با استفاده از این مقادیر، درصد کلی پیشرفت پروژه ساختمانی بدست می آید.

محاسبه پیشرفت پروژه به روش نیروی انسانی

دومین روش استفاده از پارامتر (تعداد نفر – روز) به عنوان عامل مشترک برای تعیین وزن و سهم فعالیت ساختمانی است و زمانی استفاده می شود که عامل زمانی برای نشان دادن پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی کافی و مناسب نباشد.

به طور مثال زمانی که در یک پروژه عمرانی نیاز به نقشه برداری باشد، از تعداد نفر – روز به عنوان عامل مشترک استفاده می شود. اگر در این مورد از عامل زمانی استفاده شود، سهم فعالیت عدد بسیار بزرگی می شود و وزن بسیاری را در محاسبات پروژه وارد می کند. در حالی که استفاده از عامل مشترک نیروی انسانی برای نقشه برداری، عدد معقول تری را به محاسبات وارد می نماید.

محاسبه پیشرفت پروژه ساختمانی به روش ساده

اما در برخی از پروژه ها طبق توافق طرفین پروژه (کارفرما، پیمانکار و مشاور)، از فرمول ساده زیر برای تعیین پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی استفاده می شود:

پیشرفت فیزیکی = {(تجهیز کارگاه – مبلغ قرارداد) (مصالح حین کار + تجهیز کارگاه)} – مبلغ صورت وضعیت.

البته این روش برای پروژه هایی که مبنای مالی مانند تحویل زمین، نقشه برداری و تهیه نقشه و آزمایش های عمرانی دارند، مناسب نیست. چرا که در صورت وجود یک مبنای مالی، باید وزن هر یک از این فعالیت های آن نیز در محاسبه پیشرفت پروژه ساختمانی وارد شود.

محاسبه پیشرفت پروژه با استفاده از ضریب کاهش

این روش محاسبه پیشرفت فیزیکی برای پروژه هایی استفاده می شود که فعالیت هایی با ارزش مالی بالا و زحمت نصب و کار کمی دارند مانند نصب تجهیزات گران قیمت (ژنراتور، کولر گازی و …) در پروژه.

در این روش طبق توافق بین کارفرما و پیمانکار، وزن و سهمی که برای این فعالیت ها تعریف می شود تا حد زحمت نصب کاهش می یابد. رقم مالی نیز به همین نسبت کاهش داده شده و سپس پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی بر اساس پیشرفت مالی تعریف می شود.

تناسب هزینه و پیشرفت فیزیکی پروژه های ساختمانی

یکی از مهمترین مشکلات در پروژه های عمرانی طولانی شدن مدت اجرای پروژه و به دنبال آن چند برابر شدن هزینه های پروژه نسبت هزینه پیش بینی شده اولیه است که این یعنی توجه نکردن به تناسب پیشرفت فیزیکی نسبت به هزینه کرد در روند انجام پروژه. از جمله عواملی که موجب این عدم تناسب بین هزینه و پیشرفت فیزیکی پروژه می شود، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• ضعف کنترل و بررسی های اولیه
• عدم توجه به نیازهای طرح
• عدم ارائه آنالیز موثق برای قیمت ها
• تاخیر در انجام خدمات

در بررسی برنامه زمان بندی شده و پیشرفت پروژه ساختمانی، باید هر دو پیشرفت مالی و فیزیکی پروژه عمرانی و تناسب هزینه و پیشرفت فیزیکی پروژه را در نظر گرفت. یکی از روش های بررسی تناسب هزینه و پیشرفت فیزیکی، استفاده از روش ارزش بدست آمده است.

در این روش زمان سپری شده و هزینه های پروژه مبنای محاسبه پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی هستند. پارامترهایی که در این روش مبنای محاسبه قرار می گیرند، عبارت است از:

• بودجه اولیه برنامه ریزی شده برای پروژه (BCWS) که عبارت است از هزینه اولیه تمامی فعالیت هایی که باید طبق برنامه تا تاریخ مرجع صرف می شده است. این پارامتر برنامه اولیه برای رسیدن به هدف پروژه در زمان بندی مورد نظر را بیان می کند.

• هزینه برنامه ریزی شده کارهای انجام شده (BCWP) که هزینه کارهای واقعی انجام شده مطابق با معیار برنامه اولیه را نشان می دهد. در واقع این پارامتر پیشرفت واقعی و هزینه های برآورد شده برنامه را اندازه گیری می کند.

• هزینه واقعی کارهای انجام شده (ACWP) که هزینه های واقعی پرداخت شده برای کارهای انجام شده را بیان می کند و در واقع، این پارامتر بهای پرداخت شده واقعی برای انجام فعالیت های پروژه را نشان می دهد.

از مقایسه BCWP و ACWP می توان میزان تناسب هزینه و پیشرفت پروژه و به طور کلی بهره وری بهای پرداخت شده در مقایسه با برنامه ریزی اولیه پروژه را بدست آورد. نسبت این دو پارامتر، راندمان کلی پروژه را نشان می دهد.

وزن دهی توافقی در محاسبه پیشرفت پروژه ساختمانی

گاهی اوقات نیز وزن و سهم فعالیت های پروژه‌طبق توافق طرفین (کارفرما، پیمانکار و مشاور) تعیین شده و از آن برای محاسبه پیشرفت پروژه ساختمانی استفاده می شود.

همچنین، می توانید برای محاسبه تناسب پیشرفت فیزیکی نسبت به هزینه کرد پروژه، از روش دستوری زیر استفاده نمایید:

• محاسبه درصد کار انجام شده تا تاریخ مرجع

در این مرحله، درصد پیشرفت فعالیت های انجام شده با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود:

درصد کار انجام شده تا تاریخ مرجع = هزینه های واقعی تا تاریخ مرجع / کل هزینه های تخمین زده شده.

• درآمد کسب شده تا تاریخ مرجع

در مرحله بعدی پیشرفت مالی پروژه محاسبه می شود. در ابتدا درآمد حاصل از پروژه با استفاده از معادله زیر تخمین زده و محاسبه می شود:

درآمد کسب شده تا تاریخ مرجع = درصد کار انجام شده * کل درآمد تخمین زده شده.

• درآمد بیش از / کمتر از صورتحساب

در مرحله آخر نیز با استفاده از فرمول زیر درآمد مازاد و کمبود درآمد پروژه محاسبه می شود.

درآمد بیش از / کمتر از صورتحساب = کل صورتحساب های قرارداد – درآمد بدست آمده تا تاریخ مرجع.

نتیجه گیری

شاید اینطور به نظر برسد که تعیین درصد پیشرفت‌پروژه ساختمانی کاری بدیهی و آسان است. اما مسئله اینجاست که برای مدیریت زمان و هزینه پروژه ساختمانی باید از همان ابتدای کار، تعریف روشنی برای وزن هر یک از پارامترهای موثر در درصد پیشرفت فیزیکی پروژه ساختمانی ارائه نمود. این کار برای محافظت از سرمایه شماست.

تعیین پیشرفت مالی و پیشرفت‌ فیزیکی پروژه ساختمانی هر دو برای تعیین پیشرفت کلی پروژه لازم و ضروری است. روش و متد ارزش کسب شده، یکی از روش های موثر و مفید برای بررسی تناسب بین پیشرفت فیزیکی پروژه و هزینه کرد آن است.