اهمیت محوطه سازی ساختمان

با پیشرفت روز افزون در زمینه های صنعتی و افزایش ترافیک و آلودگی های محیطی، کیفیت زندگی بشر دستخوش تغییر و تحول شده است و به مرور زمان رابطه انسان با مناظر زیبا و چشم نواز طبیعی در حال کمتر شدن است. همچنین، با توجه به افزایش زندگی شهری و آپارتمان نشینی، افزایش جمعیت و کاهش فضاهای طبیعی سبز، نیاز روزافزونی به محوطه سازی و زیباسازی فضای اطراف ساختمان ها و بهبود رابطه انسان با طبیعت وجود دارد.

 ساخت و ساز فضای خارجی هر محیط مسکونی و یا غیر مسکونی، به اندازه ی زیبایی و اصولی بودن فضای داخلی آن، دارای اهمیت است. محوطه سازی ساختمان، به عنوان روشی نوین و راهی برای ارتباط انسان با طبیعت و افزایش آرامش روحی و روانی در خلال زندگی پر هیاهو و استرس زای امروزی، شناخته می شود. این تکنیک صرفا شامل کاشت گل و گیاه و اصلاح فضای سبز نیست. بلکه تلفیقی از هنر و سایر چیدمان ها با استفاده از اصول زیبایی شناسی است.

محوطه سازی ساختمان علمیست که شامل طراحی مناظر و فضای سبز و طراحی معماری و سایر المان های مورد نیاز فضا مانند آلاچیق، باربیکیو و… می باشد، که در ادامه به بررسی بیشتر تناسب این دو شاخه در کنار هم و خلق انواع سبک های محوطه سازی خواهیم پرداخت.محوطه سازی ساختمان یا لنداسکیپ، وابسته به اصول معماری تخصصی است. این حرفه با عنوان “معماری منظر ” نیز معروف است. چرا که با ترکیب علوم شهرسازی و معماری، به طراحی، ترمیم و سازماندهی مناظر و خلق زیبایی های بصری می پردازد.

انواع محوطه سازی

در حالت کلی محوطه سازی ساختمان به دو نوع تقسیم می شود: لنداسکیپ سخت و لنداسکیپ نرم (hard & soft landscape).

محوطه سازی سخت مربوط به طراحی المان ها و چشم انداز های بیرونی مانند دیوار ها و حصار ها، مبلمان و جایگاه های مورد نیاز برای نشستن مانند آلاچیق، پرگولا و یا اجزای بکار رفته ی دیگر مانند آبنما، حوضچه و… می باشد. لنداسکیپ نرم نیز شامل مجموعه ی گیاهان، گل ها، آب و خاک و سایر پوشش گیاهی تشکیل دهنده ی محوطه است.

_{مهمترین اصول و نکات قابل توجه در محوطه سازی}

برای انجام هر کاری، توجه به اصول و نکاتی که سبب رسیدن به نتایج بهتر می شوند، ضروریست. محوطه سازی ساختمان نیز از این قاعده مستثنی نیست و دارای اصول و قوانینی است که کمک قابل توجهی برای داشتن دید مناسب و هدفمند شدن طراحی می کنند. در ادامه به بررسی چند مورد از این نکات قابل توجه می پردازیم:

بررسی موقعیت مکانی و جغرافیایی فضا

یکی از اصول محوطه سازی، توجه به موقعیت مکانی، اقلیمی و جغرافیایی فضا و ابعاد و پستی بلندی های آن است. اولین قدم برای این منظور، طراحی نقشه ای درست و دقیق از محل است. همچنین جهت بررسی و نظارت بر سایر ویژگی های محیط و فاکتور های دخیل در طراحی، نیاز به بازدید از محل مورد نظر و مناطق اطراف آن  وجود دارد.

چند مورد از مشخصه هایی که نیاز به توجه دارند، عبارتند از: زاویه و جهت تابش نور خورشید، ارتفاع ساختمان های اطراف و میزان سایه ای که از این ساختمان ها در محل ایجاد می شود، زیباترین و بدترین قسمت فضا، دید از پنجره ها، راه های ارتباطی، مناطق کم تردد و پر تردد و… .

انتخاب گیاهان سازگار با محیط

قدم بعدی در محوطه سازی حیاط انتخاب درختان، گل ها و گیاهان متناسب با وضعیت آب و هوایی و کاشت آنها بر اساس سازگاری با نور می باشد. به طوری که گیاهانی که نیاز به نور بیشتری دارند، در نقاط نورگیر و آفتابی و گیاهانی که قابلیت زندگی در سایه را دارند، در نقاط کم نور کاشته شوند.

حفظ تعادل میان تمام اجزا

اصل مهم دیگر در محوطه سازی ساختمان، برقراری تعادل و تناسب میان اجزا و المان های  بکار رفته می باشد. تعادل لزوما به معنای تقارن نیست و نباید با آن اشتباه گرفته شود. چرا که در صورت رعایت این اصل در جای خود، می توان به یک نتیجه متقارن و یا نامتقارن رضایت بخش و منحصر به فرد رسید. در طراحی لنداسکیپ های رسمی از تقارن بیشتری استفاده می کنند. برعکس در محوطه سازی های غیر رسمی، تعادل نامتقارن کاربرد بیشتری دارد.

بررسی و انتخاب نقطه تمرکز

یکی دیگر از اصول کاربردی و مهم در محوطه سازی ساختمان، توجه به نقطه ایست که تمرکز بیشتری را در نگاه اول به خود جلب می کند. نقطه ی کانونی باید مجهز به بهترین المان یا منظره ای باشد که که از جهات مختلف قابل رویت بوده و جذابیت بیشتری برای کاربر داشته باشد.

بهتر است این نقطه به در ورودی نزدیک تر باشد تا قابلیت جلب توجه بیشتری داشته باشد. همچنین بر اساس تناسب و توجه به سایر ویژگی ها و شرایط محیطی، در صورت رعایت دقت، می توان  از چند نقطه ی کانونی در فضا استفاده کرد.

توجه به نکته زیبایی در عین سادگی در محوطه سازی

جمله ی معروف ” زیبایی در سادگیست” یکی از کاربردی ترین اصول در طراحی و انجام بسیاری از کارهاست. در محوطه سازی ساختمان نیز توجه به این نکته خالی از لطف نیست و پرهیز از هرگونه شلوغ کاری و اضافه کاری های بیهوده، ضروریست. البته مفهوم شلوغ کاری با پیچیدگی متفاوت است و نباید با آن اشتباه گرفت. در کنار سادگی میتوان از طرح ها و مناظر و المان های پیچیده و در عین حال آرامش بخش و مناسب استفاده کرد.

برقراری اتحاد و تناسب میان المان ها

برقراری ارتباط مناسب، اتحاد، تناسب و انسجام میان اجزا و فضای سبز، یکی دیگر از اصول اساسی و قابل توجه در محوطه سازی ساختمان می باشد. به طوری که با رعایت تمام نکات و اصول می توان به فضایی کاملا منسجم دست پیدا کرد.

ترسیم پلان محوطه سازی

در نهایت با در نظر گرفتن تمام اصول و قوانین، می توان پلان محوطه سازی را با دقت و جزییات بیشتر ترسیم کرد. پلان در واقع نقشه ای است که در آن تمام اجزا و عناصر محیط، از پوشش گیاهی و درختان گرفته تا مبلمان و چیدمان، در آن رسم و به صورت دقیق تعیین می شوند.

همانطور که میدانید، به کارگیری تمام اصول و نکاتی که ذکر کردیم، به تنهایی در شکل گیری فضایی منحصر به فرد کاربرد ندارند. رعایت این اصول تا حد زیادی بستگی به نوع محوطه و کاربری آن دارد. به عبارت دیگر، اصول و مواردی که در محوطه سازی باغ و ویلا مورد ملاحظه و کاربرد قرار می گیرند، با اصول قابل توجه در فضاهای دیگر مانند مجتمع ها یا محیط های تجاری متفاوت هستند.

معرفی انواع سبک محوطه سازی

علاوه بر یک نوع دسته بندی که قبلا ذکر کردیم، محوطه سازی ساختمان متناسب با سبک و نوع فرهنگ و جغرافیا نیز به انواع گوناگونی تقسیم می شود. انواع محوطه سازی بر اساس این تقسیم بندی به شرح زیر می باشد:

• سبک انگلیسی

در این سبک از محوطه سازی ساختمان، از گیاهان و بوته های زیادی استفاده می شود و عناصر بکار رفته در محوطه، تناسب و هارمونی بسیار زیادی با  معماری ساختمان دارند.

• سبک فرانسوی

این سبک الهام گرفته از ایتالیا و باغ های رنسانس این کشور است. یکی از اصول مهم در این نوع محوطه سازی ساختمان، رعایت تقارن و هندسه می باشد. به طوری که هر المان و حتی بوته ها و درختان درست در محل مشخص و بر اساس تقارن و تعادل خاصی قرار می گیرند.

• سبک رسمی

همانطور که قبلا نیز گفتیم، در سبک رسمی خطوط صاف و اشکال هندسی منظم بیشتری به چشم میخورد و تعادل متقارن و هدفمندی بیشتری در این سبک از محوطه سازی ساختمان برقرار است. همچنین در این سبک، عناصر در فاصله بسیار نزدیک از هم قرار میگیرند.

• سبک غیررسمی

این سبک کاربرد بیشتری در ویلاها و ساختمان های مسکونی دارد و گیاهان و سایر المان ها، به صورت تصادفی و نامتقارن در کنار هم قرار میگیرند. همچنین در این سبک برخلاف سبک رسمی، بجای خطوط مستقیم و صاف از لبه های منحنی استفاده میشود.

• سبک ژاپنی

سبک ژاپنی و یا شرقی، همانطور که از نام آن مشخص است، برگرفته از فرهنگ و هارمونی ژاپنی است. در این سبک علاوه بر اهمیت نظم و ترتیب، از فضای سبز و گیاهان بسیاری استفاده میشود. از جمله عناصر شاخص در این سبک از محوطه سازی ساختمان، می توان به انواع مجسمه ها و نماد ها، فواره، حوض، پل و گیاه بامبو اشاره کرد.

• سبک مدرن

این سبک از محوطه سازی ساختمان، دارای زیبایی سازمان یافته و هدفمند و خطوط و اشکال منظم هندسی بسیاری است. همچنین مصالح و عناصر به کار رفته در این سبک، اغلب از رنگ های تیره می باشند.

• سبک بیابانی

در سبک محوطه سازی بیابانی، از انواع گیاهان مقاوم، رنگ های متناسب با محیط خشک و بیابانی، سنگ ها و گل ها و درختان مکمل و المان هایی با اندازه های مختلف استفاده میشود.

• سبک مدیترانه ای

محوطه سازی ساختمان به سبک مدیترانه ای نیز دارای ویژگی های شاخصی است. از جمله این ویژگی ها می توان به دیوار های بلند، فواره ها، جوی ها و حوضچه های آب، گیاهان رونده که قابلیت آویزان شدن از دیوار ها را دارند، درختان زیتون و سرو و یا گل هایی به رنگ سفید، صورتی و یا آبی اشاره کرد.